De radioloog als poortwachter

Een van de grootste inefficiënties in de eerste een tweede lijn is de doorverwijzing. De huisarts die een patiënt op het spreekuur krijgt heeft kortweg twee opties; zelf behandelen of doorverwijzen naar het ziekenhuis. Bij doorverwijzen staat de huisarts vervolgens voor de keuze naar wie doorverwezen dient te worden. Dit lijkt misschien een eenvoudige keuze, immers bij een gebroken enkel stuur je de patiënt naar de chirurg en bij verdenking op een longtumor naar de longarts, maar is dit wel zo logisch?

Bij spoedgevallen kan de patiënt uiteraard vrijwel direct terecht bij de betreffende specialist, maar daarmee is de patiënt nog niet geholpen. Meestal is aanvullende diagnostiek nodig om tot een diagnose en behandelplan te komen en hiervoor dient patiënt dus opnieuw verwezen te worden, ditmaal intern binnen het ziekenhuis. Daarnaast is het vaak niet zo duidelijk op welk terrein de klachten van de patiënt zich afspelen. Neem als voorbeeld buikpijn, een van de meest voorkomende klachten in de huisartsenpraktijk. Vele oorzaken kunnen ten grondslag liggen aan buikpijn en deze oorzaken vallen niet allemaal onder 1 specialisme; zo kan acute buikpijn veroorzaakt worden door een acute blinde darmontsteking (chirurg), een inflammatoire darmziekte (internist/maag-darm-leverarts), of bijvoorbeeld een ontsteking van een eierstok (gynaecoloog). De huisarts kan op grond van alleen anamnese en lichamelijk onderzoek vaak niet met zekerheid de ene van de andere diagnose onderscheiden, maar dient wel de patiënt door te verwijzen naar een specialist. Het is dan ook vaak een kwestie van toeval of patiënt direct op de goede polikliniek terecht komt.

De huisarts heeft echter nog een optie; de patiënt doorverwijzen naar de radioloog. De radioloog is weliswaar geen behandelend specialist, maar wel de specialist die het best toegerust is om de juiste diagnoses te stellen. Wanneer de huisarts een enkelbreuk vermoedt, kan de radioloog deze met zekerheid vaststellen, of uitsluiten. In het laatste geval komt er zelfs geen chirurg aan te pas, aangezien behandeling van alleen bandletsel prima door de huisarts zelf kan worden gedaan. Het kostenverschil tussen beide strategieën is dramatisch; een bezoek aan de spoedeisende hulp kost al gauw EUR 250,- ten opzichte van een röntgenfoto bij de radioloog van nog geen EUR 50,-.
Ook bij het eerder genoemde geval van acute buikpijn kan de radioloog in veel gevallen de juiste diagnose stellen, of in elk geval bepaalde diagnoses uitsluiten. Er kan dan ofwel worden terugverwezen naar de huisarts, of worden doorverwezen naar de juiste specialist.

Dat dit niet alleen theorie is, maar ook praktijk, toonde recent onderzoek van de radiologen in Alkmaar waarbij huisartsen net zo goed bleken in te kunnen schatten of een patiënt een rughernia heeft als een neuroloog. In Alkmaar is de MRI scanner dan ook opengesteld voor huisartspatiënten met als gevolg dat patiënten sneller de juiste diagnose kregen en met daarbij een daling van het aantal (dure) verwijzingen naar de neuroloog.
Het moge duidelijk zijn dat de huisarts als poortwachter van het ziekenhuis zo voor een forse kostenreductie kan zorgen in de zorg en dat de patiënt bovendien sneller op de juiste plaats in eerste of tweede lijn terecht komt.

Wat is dan de reden dat de radioloog deze poortwachtersfunctie van de tweede lijn nog niet vervult? De reden is zoals altijd: geld. Allereerst zit de vrijgevestigd internist, of chirurg er natuurlijk niet op te wachten dat de radioloog met 'zijn' patiënten aan de haal gaat. Daarnaast is er voor het ziekenhuis als geheel ook geen incentive om deze strategie te volgen. De spoedeisende hulp is een van de melkkoeien van het ziekenhuis, dus het ziekenhuis ziet de patiëntenstroom hiernaartoe niet graag afgeroomd worden door de veel goedkopere radiologie-afdeling. Daarom zou het beleid van de overheid veel meer gericht moeten zijn op het implementeren van efficiënte zorgstraten dan op het steeds verder inperken van de specialisteninkomens, die slechts 5% van de totale zorgkosten voor hun rekening nemen.