Marktwerking in de zorg is momenteel een hot topic. Voor sommige politieke partijen is marktwerking de Heilige Graal naar een betere en goedkopere zorg. Immers, wanneer de zorg een bedrijf wordt waar winst gemaakt moet worden, dan gaan de kosten als vanzelf omlaag en krijgt de klant het beste product, zo is de redenatie. Maar is de zorg wel vergelijkbaar met een markt?
Het principe van marktwerking is dat bedrijven hun winst maximaliseren en jaarlijkse groei realiseren. Dat is heel erg logisch als je bijvoorbeeld televisietoestellen of auto's verkoopt, maar werkt dit wel in de zorg? Om die vraag te kunnen beantwoorden, moeten we eerst definiëren wat voor product we eigenlijk leveren. Zijn ziekenhuizen een winkel waar je even een nieuwe knie koopt, of je amandelen laat knippen, omdat je dat ook wel eens wilt proberen? Of leveren ziekenhuizen een heel ander product, namelijk kwaliteit van leven? Met andere woorden, zijn artsen verkopers die een door de klant (patiënt) gevraagd product op bestelling leveren, of zijn zij hulpverleners die vanuit hun expertise en in samenspraak met de patiënt komen tot een op maat gesneden zorgproduct met als doel de kwaliteit van leven van de patiënt te verbeteren ten opzichte van een situatie waarin je niets zou doen?
De marktdenkers kiezen bewust of onbewust voor de eerste uitleg, de dokter als productaanbieder in plaats van als zorgverlener. De gedachte dat hiermee de zorg goedkoper (en beter) wordt, is echter fundamenteel onjuist. Laat ik een voorbeeld geven van 2 fictieve ziekenhuizen; Ziekenhuis A en ziekenhuis B. Ziekenhuis A gaat vol voor marktwerking in de zorg en probeert zijn producten aan de man te brengen. Zo heeft men besloten om meer tonsillectomieen (knippen van de amandelen) uit te voeren, omdat dit een product is waar goed op verdiend kan worden en relatief veel 'vraag' naar is. Door middel van folders voor huisartsen en KNO artsen die de ouders van hun verkouden patiëntjes uitgebreid voorlichten over de mogelijkheid een tonsillectomie te ondergaan via een speciaal daartoe opgezette 'amandelpoli', wordt dit product goed in de markt gezet. Met de zorgverzekeraars maakt ziekenhuis A vervolgens de afspraak dat men de tonsillectomieën voortaan 20% goedkoper kan doen door de hoge volumes. De zorgverzekeraar is onder de indruk en prijst ziekenhuis A voor deze doelmatige aanpak. Aan het eind van het jaar heeft ziekenhuis A zo 500 tonsillectomieën verricht.
Ziekenhuis B heeft een totaal andere visie en biedt haar patiënten kwaliteit van leven. Er worden ook tonsillectomieën verricht wanneer dit noodzakelijk is, maar dan via de reguliere KNO poli en tegen het normale tarief. Aan het eind van het jaar heeft ziekenhuis B 250 tonsillectomieën verricht.
Op het eerste gezicht lijkt ziekenhuis A dus goedkoper dan ziekenhuis B wanneer gekeken wordt naar de prijs per behandeling. Kijken we echter naar de totale kosten, dan is ziekenhuis B natuurlijk beduidend goedkoper. Ik wil hiermee niet suggereren dat ziekenhuis A zonder enige aanleiding tonsillectomieën verricht, of dat ziekenhuis B patiënten een noodzakelijke behandeling onthoudt, maar het is wel duidelijk dat ziekenhuis A de lat voor behandelen lager legt dan ziekenhuis B.
Een van de belangrijkste oorzaken voor de almaar stijgende zorgkosten is het fenomeen overdiagnostiek en de daaruit voortvloeiende overbehandeling. Bij overdiagnostiek en -behandeling is sprake van medisch handelen waar de patiënt geen baat bij heeft, maar mogelijk wel schade ondervindt. Een voorbeeld is het diagnosticeren van prostaatcarcinoom bij een man van 75. De kans dat deze man dood gaat aan is vele malen kleiner dan de kans dat hij dood gaat met prostaatcarcinoom.
Nu terug naar het begin. Waar gaat het om in de zorg? Mijns inziens draait het om het verbeteren van de kwaliteit van leven voor de patiënt. In de engelstalige literatuur wordt hiervoor de term 'Quality of Life', kortweg QOL gebruikt. Wanneer we gaan voor QOL, dringen we automatisch de overdiagnostiek en -behandeling terug (kul). Dat zal op termijn niet alleen leiden tot een forse kostenbesparing, maar veel belangrijker, tot gezondheidswinst. En dat is waar het in de zorg om zou moeten draaien.
Dit blog is ook verschenen op www.medicalfacts.nl
